اینها پرسش‌هایی است که کارشناسان در جوامع جرم‌خیز جهان در پی پاسخگویی به آنها هستند. کارشناسان اما می‌گویند که با بودن زمینه‌های اشتغال به‌صورتی که یک فارغ‌التحصیل دانشگاهی سال‌ها در جست‌وجوی شغل نباشد یا یک جوان با تحصیلات پایین بتواند به کاری سالم و درخور دست یابد، تنها کسانی مرتکب خلاف می‌شوند که بیمار باشند. با ایجاد اشتغال و پایان دادن به معضل بیکاری می‌توان نرخ رشد انواع تخلفات و جرائم را در میان جمعیت جوان کشور کاهش داد.
تشدید مجازات مرتکبین سرقت‌های مسلحانه و تجاوز به عنف، قاچاق مواد مخدر و سایر جرائم سنگین اجتماعی برای پیشگیری از این جرائم امری اجتناب‌ناپذیر است و قطعا در کاهش جرم‌هایی از این قبیل هم تأثیر دارد. اما نکته مهم و درخور توجه، حضور نگران‌کننده جوانان در اینگونه جرائم است که باید به‌صورت جدی و با نگاهی عمیق‌تر به علل و ریشه‌های بروز این جرائم مورد بررسی قرار بگیرد. چندی پیش وقتی خبر اعدام 2برادر مجرم در استان اصفهان در مطبوعات درج شد، پسرم که در سال دوم دبیرستان درس می‌خواند پس از خواندن این خبر، با کنجکاوی پرسید، چرا آنها دنبال کار نرفته‌اند؛ کارهایی که خلاف نباشد و به جامعه لطمه نزند؟
برای او توضیح دادم که برای جرم‌هایی مثل سرقت مسلحانه در قوانین ما مجازات‌های سنگینی مثل اعدام هم پیش‌بینی شده است. اما نکته اصلی سؤال او ذهنم را مشغول کرد که چرا ده‌ها جوان که تا به‌حال عکس‌های آنها را به‌عنوان متهمان به جرائم گوناگون در رسانه‌ها دیده‌ایم، به‌جای خلافکاری، در جست‌وجوی کار سالم برنیامده‌اند. اما بلافاصله این پاسخ از ذهنم گذشت که وقتی در یک جامعه امکانات و بسترهای شغلی به‌اندازه کافی وجود داشته باشد، بدیهی است که آنهایی که دنبال ارتکاب جرم می‌روند تعادل روانی ندارند و بنابراین باید به‌عنوان بیمار یا مجنون تحت درمان قرار بگیرند.
برای بررسی بیشتر از طریق جست‌وجو در اینترنت، سوابق مربوط به علت گرایش جوانان به جرائم را وارسی کردم و به نتایج مهمی رسیدم.
کارشناسان در حوزه‌های مختلف روانشناسی و جامعه‌شناسی با تحلیل دقیق، علت پیش‌آمدن این جرائم را بررسی کرده‌اند و من به این جمع‌بندی رسیدم که بیکاری، یکی از مهم‌ترین علل بروز و رشد جرائم گوناگون در یک جامعه بزرگ و پرجمعیت است و از آنجا که بیشتر جوانان را درگیر می‌کند، به‌طور طبیعی تمایلات دست‌یازیدن به شیوه‌های خلافکارانه برای تأمین معاش یا برآوردن آرزوهایی که به‌صورت رویا در این سنین به‌سراغ طیف جوان می‌آید، برخی مرتکب جرم می‌شوند. پس وقتی زمینه ایجاد شغل و کار در یک جامعه فراهم نباشد احتمال حضور افراد جوان در جرائم گوناگون بیشتر خواهد بود.
در کشور ما نرخ بیکاری و جمعیت جویای کار به‌ویژه در میان دانش‌آموختگان بالاست و باید برای این جمعیت کار مناسب ایجاد شود، در غیر این‌صورت نمی‌توان توقع داشت که تنها تشدید مجازات مرتکبین جرائم سنگین موجب ریشه‌کن شدن این‌قبیل جرائم شود.روانشناسان گفته‌اند که در سن جوانی غرایز گوناگون در انسان سر برمی‌آورد. یکی از مهم‌ترین و طبیعی‌ترین آنها غریزه جنسی است که یکی از انگیزه‌های مهم تداوم نسل و تشکیل خانواده و زندگی اجتماعی انسان به‌شمار می‌آید. غرایز جنسی در جوانان، درصورتی که به‌طور طبیعی برآورده نشود، خواه‌ناخواه به‌صورت جرائم گوناگون نمایان خواهد شد. یک جوان در یک شرایط سنی در صورتی می‌تواند تشکیل خانواده بدهد که شغل و درآمد کافی داشته باشد و مهم‌تر از آن بتواند به ابتدایی‌ترین نیازها، مثل یک سرپناه برای آغاز زندگی یک زوج دست یابد. وقتی شغل نباشد و درآمد هم وجود نداشته باشد، یک جوان به‌خصوص اگر آگاهی کافی نداشته باشد، به‌سوی جرائم رانده می‌شود. پس دولت باید با تمام قوا به فکر رفع معضل بیکاری و ایجاد کار برای جوانانی باشد که در جست‌وجوی کار هستند.
نکته مهم دیگر از نگاه روانشناسان، تفاوت طبقاتی در نحوه زندگی در میان جوانان است. به‌عنوان مثال، وقتی یک جوان بیکار و فاقد درآمد، جوان همسن خود را سوار بر یک خودروی شیک و بسیار گرانقیمت می‌بیند، احساساتش تحریک می‌شود و در وهله اول راه‌های تولید درآمد را جست‌وجو می‌کند، اما اگر ناکام بماند درحالی که در دایره‌های تودرتوی آرزوهای رنگین گرفتار است، به خلاف روی می‌آورد تا صاحب درآمد شود.
روی‌آوردن هزاران جوان بیکار یا جویای کار در سال‌های اخیر به شبکه‌های مخرب هرمی، با همین سوداها بوده است. اگر فرصت‌های شغلی با توجه به جمعیت جوان ایران فراهم باشد یک جوان شاغل قادر خواهد بود در سایه استعداد و پشتکار آرزوهای برحقش را در یک مسیر متعارف تعقیب کند و به آنها برسد اما در غیاب شغل و کار مناسب، خطر وقوع جرائم گوناگون به‌ویژه زورگیری، وجود خواهد داشت.
جامعه‌شناسان می‌گویند که مجازات، آخرین روش بازدارندگی از جرائم است اما به‌تنهایی کافی نیست. در هر مرحله سنی از زندگی انسان‌ها در یک کشور از دوره کودکی تا نوجوانی و سنین بالاتر، خانواده، مدرسه و در مجموع دولت وظایفی برعهده دارند که اگر به‌درستی انجام نشود منجر به رشد جرائم خواهد شد. با نگاه کوتاهی به آمار بیکاران و جویندگان کار در کشور ما می‌توانیم دریابیم که اجرای طرح‌های بزرگ و پایدار برای ایجاد اشتغال تا چه اندازه ضروری و حیاتی است. از این طریق است که می‌توان، چرخه معیوب بیکاری و به‌دنبال آن جرم‌خیزی در یک جامعه را متوقف کرد.
